Korzenie miejscowości i parafii sięgają średniowiecza. Wieś Lyski od początku swego istnienia była osadą książęcą. W 1313 r. książę raciborski Leszek podarował ją klasztorowi sióstr Dominikanek w Raciborzu. Nie zachowały się źródła mówiące o dokładnej dacie powstania parafii, ale jej zasięg obejmujący aż 9 wsi wskazywałby na fakt, iż jej początków należy szukać w połowie XIII wieku. Pierwsza wzmianka o parafii pochodzi z 1335r. – płaciła wtedy jedną grzywnę i 15 skojców świętopietrza.
Do początku XX wieku istniał tu drewniany kościół, który mógł być drugim lub trzecim z rzędu. Z 1526r. pochodzi wzmianka o wybudowaniu kolejnego kościoła, który spłonął w 1669 r. Na jego miejsce wniesiono w 1672r. nowy, który przetrwał aż do 1907r.
Parafia była bardzo rozległa. Obejmowała takie miejscowości jak: Lyski, Bogunice, Górki, Gaszowice, Nowa Wieś, Piece, Sumina, Szczerbice, Szymocice, Zwonowice oraz przysiółki Pogwizdów i Solarnia.
Kościół mógł pomieścić zaledwie około 800 osób, a na nabożeństwa przychodziło od 1800 – 2000 wiernych. Zachodziła potrzeba budowy większego kościoła. 1870r. zawiązał się komitet budowy murowanego kościoła, który gromadził fundusze na budowę.
Budowa nowego kościoła
Zbieranie funduszy trwało dość długo. Do budowy przystąpiono dopiero w 1904r. Dnia 1 maja 1904r. ks. proboszcz Henryk Ballon położył kamień węgielny pod jego budowę. Jako miejsce pod budowę obrano teren dotychczasowej zagrody plebańskiej naprzeciw Fundacji Połednika znajdującej się przy głównym trakcie wiodącym z Rybnika do Raciborza (obecnie ul. Rybnicka).
Projekt kościoła w stylu neogotyckiem został narzucony przez regencję opolską. Kierownikiem budowy był wyznaczony przez fiskusa Pauwel z Rybnika, a roboty ziemne, murarskie i ciesielskie nadzorował budowniczy Klose. Parafianie wykonywali wiele prac ręcznych i w powozach, które wyceniono na sumę 5515,15 marek, a cały koszt budowy wynosił 104106,48 marek. Kościół posiada 42 m długości, 24 m szerokości, wysokość wnętrza wynosi 10 m. Ma jedną wieżę krytą blachą cynkową zakończoną krzyżem z sygnaturką. Jest trójnawowy o półkolistych sklepieniach. Ma nawy boczne niższe od nawy głównej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Symetryczne zakrystie. Nie wyodrębnione z naw bocznych. Okna w nawie głównej okrągłe, osadzone w ostrołukowych arkadach. Okna w nawach bocznych zamknięte ostrołukowo, zdwojone. Elewacje naw bocznych opięte szkarpami. Od strony północnej wzniesiono wieżę nakrytą hełmem piramidalnym. Z boków wieża ujęta jest trójkątnymi szczytami. W wieży podwójne ostrołukowe okna, nad wejściem głównym rozeta wykonana z profilowanych cegieł nałożonych na tynk, z okrągłym oknem pośrodku. Wejście główne podwójne, w ostrołukowych portalach z wimpergami z cegły. Dachy kościoła kryte są dachówką. W kruchcie i nawach bocznych są sklepienia żaglaste. Kościół pierwotnie posiadał okna witrażowe dostarczone przez firmę Franke z Naumberga. Stacje drogi krzyżowej dostarczył malarz Waldowski z Wrocławia. Ze starego kościoła pochodzi obraz św. Małgorzaty, który obecnie znajduje się w głównym ołtarzu oraz korpus Ukrzyżowanego Chrystusa na krzyżu, który znajduje się w krypcie kościoła. Neogotycka ambona i chrzcielnica pochodzą z początku XX wieku. Ołtarz główny pochodzi z 1907r. z obrazem olejnym św. Małgorzaty ze starego kościoła o rozmiarach 120 x 180 cm. Nad nim również znajduje się obraz olejny przestawiający św. Rodzinę. Po bokach obrazu głównego stoją figury: św. Anny, św. Urbana, św. Izydora i św. Jadwigi. Pancerne tabernakulum zostało wykonane przez Ars Catholica w 1964r. (za kwotę 20 tysięcy zł) odnowione i wzmocnione w lutym 1993r. Po bokach tabernakulum są figury aniołów podtrzymujących lampki. Mensa ołtarza jest kamienna. Do ołtarza prowadzą trzy drewniane stopnie. Obecnie jest w dobrym stanie.
Ołtarze boczne:
Z lewej strony prezbiterium znajduje się gotycki ołtarz pochodzący z 1907r. przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem podającą św. Dominikowi różaniec. Po lewej i prawej stronie obrazu są figury św. Alojzego i św. Franciszka. Drugi ołtarz znajdujący się po prawej stronie ołtarza głównego przedstawia św. Barbarę. Ma wymiary 100 x 150 cm. Po obu stronach obrazu usytuowane są figury św. Floriana i św. Jana Nepomucena.
Do Nowego kościoła zakupiono w 1905 r. organy. Dostarczyła je firma Schlag i Synowie ze Świdnicy. Zarówno dzwon „Małgorzata” jak i prospektowe piszczałki cynowe w 1917r. musiano oddać na cele wojenne. W 1924r. firma Klimasz i Durschlag z Rybnika przeprowadziła reperaturę tych organów i dostarczyła nowe piszczałki. W 1930r. dokonano zakupu nowych dzwonów: „Salve Regina” i „Św. Paweł”, które zostały zabrane w czasie drugiej wojny światowej.
Straty wojenne
Nowa świątynia bardzo ucierpiała w czasie działań wojennych w 1945r. Została zwalona wieża kościelna, zniszczono dach, spalono prezbiterium a ślady pocisków zachowały się na kościele do chwili obecnej. Znajdujący się nad prezbiterium mniejszy dzwon spadł na ziemie. Służył w późniejszym okresie jako dzwon wzywający na nabożeństwa. Na szczęście ocalały figury świętych. Zniszczeniu uległy także witraże i okna.
Odbudowa
Po przyjeździe do parafii ks. Jana Teichmanna przystąpiono do naprawy szkód. Wokół kościoła usunięto miny i okopy. Wszystkie prace budowlane wykonali sami mieszkańcy bez pomocy urządzeń technicznych. Dachówki podawano sobie z rąk do rąk, by ułożyć je na dachu. Z powodu braku materiałów budowlanych zmniejszono wieżę kościoła, na którą nałożono blachę. Na szczycie umieszczono krzyż. Zniszczone witraże zastąpiono zwykłymi szybami. W 1949r. dzięki staraniom ks. Jana Teichmanna odmalowano także kościół kosztem 750 tysięcy zł. W grudniu tego roku proboszczem został ks. Jerzy Stefani. Przyczynił się do ufundowania nowych dzwonów, na które przez kilka lat gromadzono środki. Dnia 15 listopada 1956r. przywieziono je z Dąbrowy Górniczej. Uroczystego ich poświęcenia dokonał ks. biskup Juliusz Bieniek. Są to dzwony:
„św. Małgorzata” – 480 kg
„Maryjny” – 300 kg
„św. Józef” – 160 kg
1964r. nastąpiła radiofonizacja kościoła.
1972 Założenie ogrzewania w postaci dmuchawy na olej opałowy
1991 Montaż nowych okien
1992 Zakup nowych witraży: św. Piusa X i św. Jana Vaney
1996 Konserwacja i ozłocenie głównego ołtarza św. Małgorzaty
2004 – 2006 Renowacja chrzcielnicy, ołtarza św. Barbary, ambony i balasek
2007 – w grudniu zostało oddane do użytku nowe probostwo z salką katechetyczną
2008 Renowacja ołtarza Matki Bożej Różańcowej
2008/2009 remont generalny organów wykonany przez p. Rudolfa Kuźnika z Rybnika
2011 Oddanie do użytku kaplicy przedpogrzebowej
W obrębie placu kościelnego znajdują się 3 kapliczki wybudowane w 1906r.
Usytuowana z lewej strony placu kościelnego murowana pod wezwaniem Matki Bożej Fatimskiej, figurę zakupiono w 1951r
Z prawej strony placu kościelnego znajduje się murowana kaplica pod wezwaniem św. Jana Nepomucena, figura patrona jest drewniana,
Pomiędzy obiema kapliczkami usytuowana jest kapliczka drewniana Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Kilka dat z dziejów kościoła
| 1870 | Zawiązanie komitetu budowy nowego kościoła | |
| 1904 | Położenie kamienia węgielnego przez ks. Henryka Ballona | |
| 1906 | 13 maja | Poświęcenie nowego kościoła tzw. „kiermasz” |
| 1917 | Zabranie dzwonów na cele wojenne | |
| 1930 | Zakup nowych dzwonów „Salve Regina” i „Paweł” | |
| 1945 | Zniszczenie kościoła wskutek działań wojennych | |
| 1945 | – 1947 | Odbudowa kościoła po zniszczeniach II Wojny Światowej |
| 1949 | Malowanie kościoła | |
| 1956 | Poświęcenie nowych dzwonów: Maryja, Małgorzata, Józef. | |
| 1964 | Radiofonizacja kościoła | |
| 1970 | Poświęcenie nowego ołtarza „twarzą do ludu” | |
| 1972 | Założenie ogrzewania – dmuchawy na olej opałowy | |
| 1989 | Remont dachu | |
| 1991 | Montaż nowych okien | |
| 1992 | Zakup nowych witraży: Piusa X i Jana Vianey | |
| 1996 | Konserwacja i ozłocenie głównego ołtarza św. Małgorzaty | |
| 2003 | Przywrócenie do użytku Starego Cmentarza po remoncie ogrodzenia | |
| 2004 | – 2006 | Renowacja chrzcielnicy, ołtarza św. Barbary, ambony i balasek |
| 2006 | Remont organów. Prace wykonał p. Rudolf Kuźnik z Rybnika | |
| 2007 | Oddanie do użytku nowego probostwa (architekt Fr. Kolarczyk Lysek) | |
| 2008 | Renowacja ołtarza Matki Bożej Różańcowej | |
| 2011 | Oddanie do użytku kaplicy przedpogrzebowej (Architekt Fr. Kolarczyk) | |
| 2012 | Odrestaurowanie wieży kościoła /Benedykt i Marek Bugiel z Raciborza/ | |
| 2013 | Odrestaurowanie ogrodzenia od strony drogi głównej | |
| 2014 | Odrestaurowanie ściany południowej kościoła | |
| 2015 | Odrestaurowanie ściany północnej i prezbiterium kościoła | |
| 2016 | Odrestaurowanie dalszej części ogrodzenia ul. Łukowska i kaplice | |
| 2017 | Wykonanie pierwszej części chodnika wokół kościoła
Wykonanie nowych schodów do zakrystii |
|
| 2018 | Wykonanie chodnika przed kościołem i od ul. Łukowskiej | |
| 2018 | Remont kruchty: ściany, podłogi; Napis nad drzwiami: ”Szczęść Boże” /fundator p. Jozef Błażyczek/ | |
| 2018 | Wykonanie dwóch bram wjazdowych przesuwnych na plac kościelny (dar P. Józefa Błażyczka z Lysek, Piotra Kubika i syna Krzysztofa z Bogunic) | |
| 2018 | Przygotowanie do ogrzewania prezbiterium firma Viessmann | |
| 2019 | Wykonanie monitoringu: plac kościelny, kruchta, część parkingu, część placu probostwa. Wykonawcy: firma NOMA Katowice | |
| 2019 | Styczeń: naprawa blachy na dachu wieży kościoła i wymiana dachówek po wichurze. | |
| 2019 | Wykonanie kotłowni gazowej w II zakrystii. Zakup kotła Viessmann 200 Vitodens. | |
| 2019 | Przebudowa prezbiterium, założenia ogrzewania podłogowego (p. Krzysztof Klima z Lysek). Prace betoniarskie i położenia posadzki granitowej: firma Benedykt i Marek Bugiel z Raciborza. |
|
| 2019 | Wykonanie boksu dla zbiornika z gazem 4,85m3. Dostawca gazu: GASPOL. | |
| 2020 | Wykonanie nowego oświetlenia w prezbiterium: firma GOLLAND z Chorzowa |
|
| 2020 | Zakupiono mowy 200 W wzmacniacz do nagłaśniania firmy RDUCH oraz 3 mikrofony. | |
| 2021
2022
2022 |
Wykonanie ogrzewania podłogowego w całym kościele: praca społeczna. Wykonanie instalacji grzewczej pan Krzysztof Klima pochodzący z Lysek; Wykonanie podłogi /płytek/ pan Krzysztof Kubik z Bogunic.
Zamykany konfesjonał – dar ks. Jana Michalskiego, prob. z parafii MB Częstochowskiej Mysłowice – Kosztowy
Figura św. Michała Archanioła, 2 ornaty maryjne i ornat św. Józefa – dar Pana Józefa Błażyczka, kościelnego z Lysek. |
|
| 2024 | Drzwi wejściowa wewnętrzne do kościoła /2 drzwi/. Firma Stolma Lyski. |
NOWY KOŚCIÓŁ W LYSKACH
„Budowa nowego kościoła: Już od połowy zeszłego stulecia odczuwano potrzebę zbudowania nowego, dużego kościoła, gdyż liczba parafian od tego czasu stale wzrastała. Już w r. 1854 liczono w parafii 3060 dusz, a w 1861 r. ilość parafian wzrosła do 3700 dusz. Jeżeli się odliczy dzieci i starców oraz tych, co do pilnowania domu pozostać musieli w niedzielę w domu, to zawsze około 1800 do 2000 osób przychodziło na niedzielne nabożeństwa, zaś kościół mógł pomieścić jedynie 600-800 osób. Większość parafian uczestnicząca w nabożeństwie musiała przebywać poza kościołem, zaś w czasie mrozu lub słoty wszyscy pchali się do wnętrza, gdzie powstawał niemożliwy ścisk.
W r. 1870 zawiązał się komitet budowy nowego kościoła, z zadaniem zebrania funduszy na budowę. Do roku 1887 nazbierano 3.238 marek. W r. 1892 fundusz ten wynosił 16.609 marek, a w r. 1895 już 22.671 marek.
We wrześniu 1898 r. wykonano fotografie starego kościółka.
Plan względnie rysunek nowego kościoła właściwie narzuciła Regencja opolska jako przedstawicielka fiskalnego patronatu, a gmina kościelna musiała się na ten plan zgodzić, aby sprawy nie przeciągać. Gmina osiągnęła jedynie to, że uwzględniono jej postulat zasklepienia nawy kościelnej, dobudowania kaplicy – chrzcielnej i inne umieszczenie wieży kościelnej. Lecz dodatkowe koszty tych zmian, 36.000 marek musiała ponieść sama gmina.
Według tego zmienionego projektu cała budowa nowego kościoła miała kosztować 154.000 marek. Koszty te podzielono tak na gminę i patronat:
Fiskus ponosił: 64.267 marek Gmina: 89.733 marek
Kosztorys jednak zmieniono pismem Reg. Op. z dnia 6.IX.1902 r. (J.IIc IX XVII – 6382).
Jako miejsce pod budowę nowego kościoła obrano dotychczasową zagrodę plebańską naprzeciw Fundacji Polednika. /obecnie DPS/.
Dokupiono do tego jeszcze drobne, przylegające kawałki gruntu: razem plac pod budowę kościoła: 58 a 95 m2.
Kierownikiem budowy był wyznaczony przez fiskus budowniczy Pauwel z Rybnika. Zaś zleconą mu kontraktem budowę (roboty ziemne, murarskie i ciesielskie) wykonał budowniczy Klose za 23.400 marek. – Posługi parafian w powozach i pracach ręcznych obliczono na 5.515 marek. Wapno sprowadzono z opolsko-gogolińskich zakładów, roboty malarskie wykonała berlińska firma Oetken za 3.000 marek. Okna witrażowe dostarczyła firma Frankę z Naumburga; 14 stacji drogi krzyżowej dostarczył malarz Waldowski z Wrocławia. Ten malarz – artysta, Polak Julian Waldowski, zamieszkały w Wrocławiu, otrzymał jeszcze dalsze zlecenia:
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej (w r. 1908) z polskim napisem: Pod Twoją obronę uciekamy się, Święta Boża Rodzicielko ! – Dalej 2 obrazy do noszenia na feretronach, 2 pomalowane krucyfiksy z blachy.
W zestawieniu wydatków na budowę i urządzenie wnętrza kościoła występują nawet firmy z Wurzburga, Freiburga, Kolonii, Moguncji i innych miast zachodnioniemieckich. Firma rzeźbiarska E. Mrowetz w Bytomiu wykonała zlecenia na sumę 18.335 marek.
Ogólne koszty budowy dzielą się na następujące pozycje:
- a) Posługi parafian: 516,15 marek
- b) Świadczenia zakontraktowane: 61.103,54 marek
- c) Świadczenia niezakontraktowane: 7.714,05 marek
- d) Urządzenie wnętrza kościoła: 905,30 marek
- e) Późniejsze dodatkowe wydatki: 867.44 marek
RAZEM: 104.106,48 marek
Na te wydatki złożyły się następujące wpływy:
Z przelewu na fundusz budowy (Rybnik):
28.000,00 marek Pożyczka z Prowincjonalnej Kasy Pomocniczej:
25.000,00 marek Fundusz budowy w rachunkach kościelnych:
9.427,10 marek Datek z Funduszu Wolnych Kuksów:
8.000,00 marek
Z 2 kolekt diecezjalnych: 9.051,86 marek Dary na różne przedmioty urządzenia:
19.247,87 marek
Z 4 kolęd: 9.200,00 marek
Z urosłych odsetków: 1.949,35 marek
RAZEM: 109.876,18 marek
Bilans:
Dochód: 109.876,18 marek
Rozchód: 104.106,48 marek
Zatem stan z dnia 1.1.1911 r. 5.769,70 marek
Tak więc do końca r. 1910 już wszystkie wydatki związane z budową kościoła były pokryte. Należało jeszcze tylko spłacić dług zaciągnięty w Prowinconalnej Kasie Pomocniczej.
Kamień węgielny pod kościół położono dnia L.V. 1904 r. i poświęcono go, zaś odebranie gotowego kościoła odbyło się dnia 6.IV. 1906 r., zatem budowano go przez 2 lata.
Nowy kościół ma następujące rozmiary:
Długość: 42 m
Szerokość: 24 m. Pomieści l 800 osób.
Benedykcja kościoła odbyła się dnia 21.1.1906 r. przez Franciszka Kałużę, proboszcza w Rogowie. Poświęcenie: 13.V.1906.
Ze starego kościoła wzięto:
1) Obraz św. Małgorzaty, który znajduje się obecnie w głównym ołtarzu.
2) Krzyż, który wisi w kruchcie kościoła. (Drzewo krzyża jest nowe, korpus Ukrzyżowanego stary).
3) Dzwony: Małgorzata, Szymon i Andrzej. „Szymona” zabrano w czasie I wojny światowej. Dzwony: Małgorzata i Andrzej oraz nowe dzwony, ufundowane w roku 1930: Salve Regina i „Paweł”, zostały zabrane w czasie II wojny światowej.
W czasie działań II wojny światowej kościół został poważnie zniszczony, wieża kościoła zwalona, prezbiterium spalone, a na zewnątrz w kilku miejscach rażony przez pociski. Szkody te zostały naprawione dzięki
ks. proboszczowi Janowi więtobliwoś; za jego też staraniem kościół w roku 1949 został odmalowany kosztem 750.000 zł.”
POLSKA WERSJA DOKUMENTU, ZŁOŻONEGO W KAMIENIU WĘGIELNYM NOWEGO KOŚCIOŁA (l MAJA 1904 ROKU) [1]
W imię Trójcy Przenajświetszej: Boga Ojca, Syna i Ducha Św.
Dzisiaj w czwartą Niedzielę po Wielkiejnocy, 1-go Maja roku Pańskiego 1904, roku IV. Pontyfikatu Jego świętobliwości papieża Piusza X-go, roku XVI-tego panowania Jego majestatu Najjaśniejszego cesarza niemieckiego i króla pruskiego Wilhelma II., gdy Jego Eminencja, ks. kardynał kościoła św. rzymskiego Jerzy Excellencya hrabia Zedlitz – Trutzschler naczelnym prezesem prowincyj Szlązku, ten kamień węgielny pod nowy kościół, przez teraźniejszego proboszcza miejscowego Henryka Ballona z assystencyą podpisanych księży sąsiednich został święcony i kładziony.
Niechaj budowa zapoczniona pod opieką Boga szczęśliwie będzie dokonana na chwałę Boga i Świętych Pańskich, przedewszystkiem sławnej świętej patronki Małgorzaty, Panny i Męczenniczki i dla zbawienia całej parafij Lisseckiej.
Bogu Chwała !
(Powyższa polska wersja dokumentu ujęta jest w dość kiepskiej polszczyźnie; jest dowodem, że do r. 1904 prusko – niemiecka szkoła już zrobiła swoje
i znajomość poprawnej polszczyzny należała u miejscowej inteligencji do rzadkich wyjątków. – Tekst polski pisał miejscowy proboszcz Henryk Ballon.) „
…..
[1] L. Musioł, dz.cyt., s.97-98.