Święta Małgorzata – Dziewica i męczennica Żyła na przełomie III i IV w. w Antiochii Pizydyjskiej, jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli.
Według zachowanego podania św. Małgorzata była córką pogańskiego kapłana, lecz została nawrócona na chrześcijaństwo przez swoją opiekunkę, która zajmowała się nią po śmierci matki. Za czasów panowania cesarza Dioklecjana miały miejsce prześladowania chrześcijan. W tym właśnie czasie zakochał się w niej rzymski namiestnik, którego św. Małgorzata nie chciała poślubić, odpowiadając, że jej serce należy do Chrystusa. Była w związku z tym torturowana, więziona, a w końcu ścięta około roku 303-305.
W średniowieczu jej kult jako świętej był bardzo rozpowszechniony. Przyjął się wizerunek św. Małgorzaty poskramiającej smoka, zgodnie z przekazem, który głosi, że gdy była więziona, ukazał się jej szatan w postaci smoka piekielnego. Św. Małgorzata miała przepędzić go znakiem krzyża. Na obrazach przedstawiana jest jej postać stojąca na smoku i godząca w jego paszczę wydłużonym krzyżem. Rzadziej spotyka się wizerunek ze św. Małgorzatą powstrzymującą smoka lejcami. Mimo że nie należała do królewskiego rodu, jest często przedstawiana w koronie na głowie, co ma podkreślić jej szlacheckie pochodzenie. Często też trzyma w dłoni gałązkę palmową jako symbol męczeństwa.
Andrea del Sarto, XVIw.
Katedra pw. Wniebowzięcia NMP w Pizie, Toskania
Urodziła się w rodzinie pogańskiego kapłana Edezjusza (Edyzeusza) w Antiochii Pizydyjskiej. Jej matka zmarła bardzo wcześnie i dziewczynką zajmowała się mamka, która była chrześcijanką. Potajemnie ochrzciła dziewczynkę i wychowywała ją w wierze i bojaźni Bożej. Gdy do Edezjusza dotarło, że jego córka wyznaje wiarę w Jezusa Chrystusa i mimo jego gróźb, nie chciała wyrzec się tego, co dla niej najważniejsze, wygnał ją z domu. Św. Małgorzata zamieszkała z mamką i zajmowała się wypasem owiec.
Peter de Witt, XVIIw.
kolekcja pryw.
Jej uroda przyciągnęła uwagę rzymskiego namiestnika Olibriusza, a gdy dziewczyna odrzuciła jego zaloty, mówiąc iż jej jedynym oblubieńcem jest i będzie Pan Jezus, urażony urzędnik postanowił się zemścić. Sędzia, przed którym Olibriusz ją oskarżył, nakazał ją pojmać i doprowadzić przed siebie. Gdy żadnymi namowami, ani groźbami nie można było skłonić dziewczyny do złożenia hołdu bożkom, wtrącono ją do więzienia. Tam miał jej się pokazać diabeł, który przybrał postać smoka i połknął ją. Św. Małgorzata miała przy sobie mały krzyż i tak nim drażniła trzewia potwora, że ten w końcu pękł, uwalniając ją (stąd uważano ją za patronkę rodzących). Próbując złamać jej charakter poddawano ją różnorakim torturom – rozrywano jej ciało żelaznymi grzebieniami, palono ogniem i wrzucano do lodowatej wody. Widząc, że nic tym nie wskórają oprawcy nakazali ją ściąć, 20 lipca 304 roku. Ciało męczenniczki pochowała potajemnie pobożna wdowa.
Bartholomaus Zeitbloom, XVw.
Katedra w Ulm, fragm. ołtarza
(od XVIw. luterańska)
Kult św. Małgorzaty (Maryny) rozwinął się bardzo wcześnie na Wschodzie, skąd najprawdopodobniej dzięki krzyżowcom, dotarł do Francji, Niemiec i Anglii, czyniąc z młodej i pięknej dziewicy jedną z najbardziej czczonych w średniowieczu męczenniczek. Relikwie wywieziono w Antiochii w 980 roku, w 1145 trafiły do Montefiascone, gdzie są przechowywane do dziś w katedrze pw. św. Małgorzaty. Część relikwii w 1213 roku mieli otrzymać benedyktyni w Wenecji.
Katedra pw. św. Małgorzaty Antiocheńskiej w Montefiascone, Lacjum
Św. Małgorzata Antiocheńska wraz ze św. Katarzyną Aleksandryjską, św. Dorotą i św. Barbarą to Virgines Capitales, czyli cztery najważniejsze dziewice i męczennice. Święta należy również do grona Czternastu Świętych Wspomożycieli, których wstawiennictwo u Boga jest w każdej potrzebie szczególnie skuteczne.
Anonim, Francja XVw.
Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie
To jej głos, razem z głosem św. Katarzyny i św. Michała Archanioła, usłyszała św. Joanna d’Arc.
Agostino Carracci, XVIw.
miedzioryt z serii „Święte Pańskie”
Kult św. Małgorzaty Antiocheńskiej w Polsce
Pierwszy zapis o kulcie tej świętej na ziemiach polskich pochodzi z XII wieku, ale rozkwit kultu przypada na wiek XV. Św. Małgorzata miała uratować w XV wieku Tucholę, pokazując się na murach w czasie oblężenia przez Krzyżaków. Od tego momentu kult świętej był bardzo żywy – wzniesiono kościół, postawiono na rynku figurę (zburzoną przez Niemców w czasie wojny, odbudowaną w 1988 roku), wizerunek męczenniczki znalazł się w herbie miasta. Staraniem władz kościelnych i samorządowych w lipcu 2010 papieską bullą ogłoszono św. Małgorzatę patronką Tucholi. W świętokrzyskich Chybicach w gotyckim kościele poświęconym świętej w ołtarzu głównym znajduje się posąg z XVIII wieku oraz jej wizerunek w miedzianej sukience.
Postać św. Małgorzaty znajduje się w herbach wielu miast, m.in.: Nowego Sącza, Ożarowa, Przysuchy, Tucholi i Tomaszowa Mazowieckiego.
Pierwsze gruszki nazywano na Pomorzu od imienia świętej „małgorzatkami”.
Relikwiarz ramienia św. Małgorzaty
Katedra pw. św. Gorgoniusza i św. Piotra w Minden, Westfalia
Patronka:
Antiochii, Montefiascone, Tucholi (od 2010). Dobrej śmierci, bezpiecznego porodu, kobiet i pielęgniarek. Wzywana w obronie przed chorobami nerek, bezpłodnością i jako ucieczka przed demonami.
Ikonografia:
Przedstawiana jako młoda dziewczyna, w szacie z epoki, często ze św. Katarzyną, św. Dorotą i św. Barbarą. oraz św. Jerzym. Jej atrybutem jest: palma, smok, lilia, żelazny grzebień, krzyż.
Jacopo da Empoli, ok. 1612r.
kolekcja pryw., Florencja
Przysłowia o św. Małgorzacie:
Deszcz na św. Małgorzatę jest orzechom na stratę.
Kiedy w św. Małgorzatę kropi, siano źle się kopi.
Św. Małgorzata zapowiada środek lata.
W dzień św. Małgorzaty pierwsze gruszki do chaty.
W św. Małgorzatę skąd wiatr duje, drogę po zboże toruje.
Dnia 20 lipca przypada również wspomnienie św. Małgorzaty z Ypres, dziewicy i mistyczki żyjącej w XIII wieku.
Święta dziewica i mistyczka (1216-1237).
Urodziła się w Ypres w poważanej mieszczańskiej rodzinie w 1216 roku. Gdy miała cztery lata zmarł ojciec, matka wraz z nią i jej trzema siostrami zamieszkała u wuja, który był proboszczem nieopodal ich miasta rodzinnego. Wuj zapewnił jej wykształcenie posyłając do przyklasztornej szkoły. Pięcioletnia dziewczynka będąc świadkiem przyjmowania Komunii św. przez siostry, miała wizję Pana Jezusa i poczuła cudowny zapach. Opowiedziała o wszystkim matce przełożonej, błagając aby ta zezwoliła jej na przyjmowanie Komunii razem z mniszkami. Widząc dojrzałość i głęboką pobożność małej Małgorzaty wyraziła zgodę na przystąpienie przez nią do Stołu Pańskiego. Po osiągnięciu dziewiątego roku życia dziewczynka nie opuszczała żadnej Mszy św., pościła i modliła się całymi dniami.
Po śmierci wuja w 1234 roku, osiemnastoletnia Małgorzata, pod wpływem dominikańskiego kaznodziei o. Zeghera, postanowiła poświęcić resztę swego życia Bogu. Jako tercjarka dominikańska żyła w odosobnieniu w domu matki, w ewangelicznym ubóstwie, doskonałym posłuszeństwie i wiecznym dziewictwie. Jej przykład pociągnął wielu świeckich, a jej rady zasięgał nawet biskup Cambrai.
Doświadczała w swoim dobrowolnym osamotnieniu wielu wizji Chrystusa i Matki Bożej. Żywiła szczególne nabożeństwo do męki Pana Jezusa. Od najmłodszych lat pokutowała i pościła, ofiarując swoje cierpienia za nawrócenie grzeszników. Rok przed śmiercią tak podupadła na zdrowiu, że nie mogła opuszczać łoża i przyjmować żadnych pokarmów, poza Komunią św.
Zmarła 20 lipca 1237 roku. Jej żywot spisał w trzy lata po jej śmierci Tomasz de Cantimpre, opierając się całkowicie na świadectwie ludzi, którzy ją znali, włączając w to o. Zeghera.
Dnia 20 lipca przypada również wspomnienie św. Małgorzaty Antiocheńskiej, dziewicy i męczennicy